ती चार चार मुलांची आई झाली तेव्हा केव्हढा आनंद झाला होता तिला. मला मालमत्ता-धन दौलत काही नको देवा. ही माझी सोन्या सारखी मुल म्हणजे माझी दौलत आहे. मी मोल मजुरी करीन आणि या माझ्या सोन्यांना मोठ करीन, खूप शिकवीन, मोठी झाली की ही सर्व माझी जीवापाड काळजी घेतील.
ती रात्रंदिवस मेहनत करून घर चालवायची. नवर्याचा फारसा काही उपयोग होत नव्हता. मुलांना वडील आवश्यक असतात म्हणूनच नाही तर. असो तिने जीवापाड आपल्या पिल्लांना जपल आणि मोठ केल. मुल हुशार होती. मोठा शाळेत कायम पहिला यायचा. ते पाहून दुसरा मग तिसरा आणि सर्वात छोटा तर त्यांच्यापेक्षा ही सरस. तो तर जिल्ह्यात मग राज्यात सुध्दा पहिला आला.
दरम्यान मोठा इंजिनिअर झाला आणि एका मोठ्या कंपनीत कामाला लागला. आता आईच्या खांद्यावरील भार थोडा कमी झाल्याचा भास तिला झाला. मोठा रोहन सुटीच घरी आला व आईला म्हणाला “अग आये, आता तू म्हातारी झाली आहे. आता तू घरी बस पाहू. काम करणे आता सोडून दे.”
“अरे, माझ्या छकुल्या तू केव्हढा मोठा झाला आहे. मला आता ग्यान शिकवितो आहे. अरे मी घरी बसून कस चालल रे. घर कोण चालविल. तुझा बा.”
“अग, त्याने कधी चालविल आहे की आता चालविल. पण म्या म्हणतो मी चालविल की.”
त्या दोघी मायलेकांच अस भांडण रात्र भर चालत राहील. शेवटी आय ने थोडे काम कमी करायचे ठरविले. आणि रोहनला लग्न करण्यासाठी थोडी बचत करायच्या सूचना द्यायला ती विसरली नाही.
काळ भराभरा निघत होता. एक एक करून चार ही मुल कामाधंद्याला लागली. मोठा एका मोठ्या कंपनीत लठ्ठ पगारावर होता. दोन नंबरचा शिकला पण त्याची मित्र मंडळी व्यापार्यांची मुल होती म्हणून त्याने त्यांच्या सोबत व्यवसाय करायचे ठरविले. तिसरा सरकारी नौकरीला लागला. आणि सर्वात लहान हा आय. टी. कंपनीत नौकरीला होता.
एव्हाना चौघांचे लग्न झाले होते. चौघे खूप शिकले आणि खूप कमवायला लागल्याने त्यांना आईने स्वतःची स्वतंत्र घर घ्यायला लावली. हळू हळू सर्वांनी स्वतंत्र संसार थाटला.
तिने मुलांना चांगले संस्कार लावल्याने ते मोठे झाले, समाजात नाव कमविल, पण ती आपली गावंढळच राहिली. तेच राहणीमान व तेच बोलणे चालणे.
आता पर्यंत ती लहान लेकाकडे राहत होती. त्याचे लग्न झाले आणि आता तिने मोठ्याला म्हटले. बाळा आता मी काही दिवस तुझ्या कडे राहायला येते. तिचे वाक्य पूर्ण होईपर्यंत त्याच्या बायकोच्या कपाळावर लाखो रेषा तयार झाल्या होत्या. त्याने ते तिचे रूप पहिले. आणि आईची समजूत घालायच्या आत ती म्हणाली, “अहो, आपल्या कडे घरी कोणीच नसते. त्यामुळे आईंकडे कोण लक्ष पुरविणार. आणि जर का आई आजारी पडल्या तर काळजी घ्याला आहे का कोणी?”
“मी काय म्हणतो आई, सध्या छोटूला तुझी गरज आहे. म्हणून काही दिवस येथेच राहा मग आम्ही घेऊन जाऊ तुला.” त्याने कशी तरी आईची समजूत घातली. ती भोळी तिला त्यांचा डाव उमगलाच नाही.
त्यांचा तो डाव मात्र छोटू व त्याच्या पत्नीने ओळखला होता. ती नवीन असल्याने अद्याप तिने पंख पसरवायला सुरुवात केलेली नव्हती. त्याला आई आवडायची म्हणून तो गप्प बसला.
असेच काही दिवस गेले आणि इतक्यात छोटीला दिवस गेल्याचे कळले. मग तिची आता छोटयाकडे जास्त गरज जाणवायला लागली. बघता बघता एक वर्ष कस निघून गेल काही कळल नाही. छोट्याच बाळ आजोळून आपल्या घरी आल आणि आजीच्या हृदयातून आनंद ओसंडून वाहु लागला.
झाले मोठ्यांना आईपासून लांब राहण्यासाठी आणखी एक कारण सापडल.
ते बाळ सात महिन्याचे झाले आणि त्याच्या आईने एके दिवशी त्याच्या वडिलांना सांगितले.” अहो आता आपल बळ मोठ होत आहे. त्याला चांगले संस्कार होतील अशी एक आया शोधायला सांगा कोणाला. शक्य तो इंग्रजी बोलणारी हवी.”
आईने ते ऐकले आणि तिचे मन चपापले. तिला कळले की पाखराने पंख पसरवायला सुरुवात केली आहे. तिच्या मनात आता चलबिचल सुरु झाली होती. लगेच बोलणे योग्य नव्हे म्हणून ती तिसर्या दिवशी छोटूला म्हणाली, “ बेटा, जरा आपल्या भावांना उद्या बोलावून घे. म्हणावं आईने भेटायला बोलाविले आहे. आणि हो सोबत आपल्या पिल्लांना जरूर आणायला सांग.”
त्याने लागलीच तिघांना मोबाईलवर फोन लावला. निरोप दिला आणि काही प्रतुत्तर येण्यापूर्वीच फोन बंद करून टाकला.
रविवारी ठरल्यानुसार तिघे छोटुकडे जमा झाले. सोबत त्यांची मुलं सुध्दा होती. सर्व मुलं एकत्र जमल्याने गोंधळ उडाला होता. मोठ्यांच्या गप्पा सुरु होत्या. आई शांत होती. तिच्या मनात चल-बिचल होत होती मन आतून अस्थिर होते.
अचानक मोठ्या मुलाने विषयाला हात घातला. “अग आये, तू आम्हाला का बोलाविले आहे?”
“सांगते. ऐ बाळांनो इकडे आजी जवळ या बर.” तिने सर्व मुलांना हाक मारली तसी मुलं धावायला निघाली पण अचानक आहे तेथेच उभी राहिली. ती समजली प्रत्येकाच्या आयांनी त्या मुलांना आजी जवळ जाऊ नका असे खुणावले होते.
“बर असू द्या.”
“अरे, मी अशी गावंढळ, माझ्या जवळ राहून तुमच्या मुलांवर कसले संस्कार पडतील. मला आता दिसेनासे झाले आहे. आता माझे काय करणार आहात तुम्ही. गावाकडे ही काही ठेवले नाही, त्यामुळे तिकडे ही जाऊन उपयोग नाही.”
सर्वांच्या चेहऱ्यावर स्मित दिसून येत होते. छुपे स्मित. तिने ते ताळले. आणि शांत बसून राहिली.
हळू हळू हालचाल जाणवायला लागली. मोठी म्हणाली,”मला असे वाटते आता आपल्या कोणाकडे ही आईकडे लक्ष पुरवायला वेळ नाही. आपण त्यांची चांगली काळजी घेऊ शकत नाही. त्यामुळे आईंना जर आपण एखाद्या महागड्या वृध्दाश्रमात ठेवले तर काय हरकत आहे.”
तिला हे अपेक्षितच होते. त्यामुळे तिच्या चेहऱ्यावर कोणतेही हावभाव उमटले नाहीत.
तिच्या मुलांना सुध्दा काहीच आश्चर्य झाले नाही. तिला असे जाणवले की हे सर्व त्यांनी ठरवून आले आहेत.
हॉल मध्ये असलेल्या मुलांपैकी लहानांना काहीच समजले नाही. म्हणून ते म्हणाले,”हे वृद्धाश्रम काय असते?”
ज्या मुलांना हे समजले होते त्यांच्या चेहऱ्यावर दुखाची झलक दिसून आली. त्यांनी मनात ल्या मनात काही तरी विचार केला आणि कसल्याही विरोधाला न जुमानता आजी कडे धून गेले आणि अक्षरशः आजी ला चिपकून रडू लागले.
त्यांच्या रडण्याचा त्यांच्या आयांवर कोणताही प्रभाव पडला नाही. त्यांनी रागावून रागावून त्यांना घराबाहेर पाठवून दिले आणि सर्वांनी मिळून आईला वृध्दाश्रमात भरती करण्याचा निर्णय घेतला. कोणत्या आश्रमात ठेवायचे हे ही ठरवूनच ते मोकळे झाले. मोठ्याकडे कागद पत्र होतीच.
ती देवाला म्हणाली,’वा देवा, मला जिवंतपणी चितेवर झोपवायची पूर्ण तयारी करूनच धाडलं आहे तू माझ्या लेकांना.”
दुसऱ्याच दिवशी तिची वृध्दाश्रमात रवानगी झाली. रात्र भरामध्ये ती इतकी कमजोर झाली की तिच्या कडून उठता सुध्दा येत नव्हते. दोघांनी तिला उचलून कारमध्ये बसविले, नव्हे कोंबले आणि शहरातील एका वृध्दाश्रमात भरती केले. आणि सर्व सोपस्कार आटोपल्यावर ते परत जायला निघाले तेव्हा छोटूला झट लागली आणि तो पडता पडता वाचला ते तिला जाणवले, आईच ती, म्हणाली,” सांभाळून जा रे बाळांनो, काही कारणाने डोळ्यात अश्रू आले तर या आईची आठवण जरूर काढा, आणि हो, मी गेले जमले तर मला पोहोचवायला जरूर या.”
